Nikodem Cybulski, Stefan Kaczmarz, Edward Matuszek. To nazwiska polskich naukowców, którzy wytyczali kierunki nowych badań nad mózgiem w XIX i XX wieku.
Trzynastego września 1848 roku podczas budowy torów w stanie Vermont w USA zdarzył się tragiczny wypadek. Jednemu z budowniczych, Phineasowi Gage’owi, stalowy pręt o długości jednego metra i średnicy 3 cm przebił czaszkę – wbił się w lewą kość policzkową, przeszedł przez struktury mózgu, uszkadzając istotę białą i struktury korowe, a następnie wyszedł przez górną część czaszki. Gage przeżył ten wypadek, co więcej odzyskał świadomość po kilku minutach. Po krótkiej rekonwalescencji wrócił do pracy. Początkowo wydawało się, że jedynym istotnym skutkiem wypadku była utrata lewego oka. Szybko jednak zaobserwowano u Gage’a zmiany w osobowości. Doktor Harlow, który się nim opiekował, opisał, że pacjent po wypadku stał się znacznie bardziej porywczy niż kiedyś i miał kłopoty z koncentracją. Także jego współpracownicy zauważyli tę zmianę, podkreślając, że wcześniej był on osobą bardzo zrównoważoną i pracowitą. Ten przypadek zaintrygował naukowców. Od czasu “przypadku Phineasa Gage’a” zaczęto dokładnie badać efekty uszkodzeń mózgu i wnioskować na tej podstawie o funkcjach poznawczych poszczególnych obszarów.
Ten sposób wykorzystywał Paul Broca, odwołując się jednocześnie do frenologii, teorii zakładającej segmentową budowę mózgu względem danych funkcji (patrz ramka). W 1861 roku zaczął on zajmować się 21-letnim pacjentem, u którego następowała utrata zdolności mowy i paraliż, przy czym nie towarzyszyła temu utrata żadnych innych zdolności mentalnych, w tym rozumienia mowy. Pacjent nazywał się Leborgne, ale znany jest bardziej pod pseudonimem “Tan”, gdyż było to jedyne słowo, które potrafił powiedzieć. Po śmierci Leborgne’a, Broca dokonał autopsji mózgu i stwierdził, że doszło do uszkodzenia (lezji) niewielkiego obszaru w obrębie prawego płata czołowego. Od tego czasu Broca poszukiwał podobnych przypadków klinicznych. W efekcie udało mu się przebadać dwanaście osób i dokładnie opisać lokalizację obszaru odpowiedzialnego za generację mowy. Obszar ten znajduje się w części wieczkowej i części trójkątnej zakrętu czołowego dolnego i nazywany jest ośrodkiem Broki.
Więcej w wydaniu listopad/grudzień 6/146/2015
https://sklep.inz.waw.pl/zdrowych-swiat-slysze-nr-listopadgrudzien-61462015